Tân Thủ tướng Anh Liz Truss luôn ngưỡng mộ và chịu ảnh hưởng không nhỏ từ những quan điểm chính sách của “bà đầm thép” Margaret Thatcher.
Đảng Bảo thủ cầm quyền ở Anh thông báo Ngoại trưởng Liz Truss, 47 tuổi, là người chiến thắng trong cuộc đua vào ghế lãnh đạo đảng, đồng nghĩa bà sẽ là Thủ tướng tiếp theo của Anh thay thế Boris Johnson.
Đây là kết quả không bất ngờ, bởi nhiều cuộc thăm dò dư luận trước đó đã dự đoán bà Truss sẽ chiếm ưu thế trong cuộc đua song mã với cựu bộ trưởng tài chính Rishi Sunak. Ông Sunak đánh mất nhiều sự ủng hộ trong đảng kể từ khi công khai lên tiếng phản đối ông Johnson, khiến nhiều đảng viên cho rằng ông là “kẻ phản bội”.
Không giống như đối thủ Sunak, bà Truss nằm trong số ít thành viên nội các vẫn trung thành với thủ tướng Johnson sau hàng loạt bê bối khiến ông phải từ chức.
Lòng trung thành này dường như được đánh giá cao và có thể là lý do khiến mức độ tín nhiệm của bà gia tăng trong đảng Bảo thủ. Bà cũng nhận được ủng hộ từ các chính trị gia bảo thủ hàng đầu như Bộ trưởng Quốc phòng Wallace hay Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Tom Tugendhat.
Với tư cách ngoại trưởng, bà Truss đã thúc đẩy ý tưởng về một “Nước Anh toàn cầu”, tìm cách tăng cường vai trò của Anh trên trường quốc tế. Trong một bài phát biểu về chính sách đối ngoại hồi năm 2021 tại viện chính sách Chatham House, bà đã nêu lên quan điểm đối trọng gay gắt với Trung Quốc và Nga.
Truss cho rằng Anh nên tham gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), thỏa thuận được bà coi như bức tường thành chống lại ảnh hưởng từ Trung Quốc. Tạp chí Economist nhận xét đây là tầm nhìn “về bản chất mang bóng dáng Margaret Thatcher”.
Truss chưa bao giờ giấu giếm việc bà là người hâm mộ nhiệt thành của “bà đầm thép” Thatcher. Tuy nhiên, cách so sánh này không phải lúc nào cũng có lợi cho bà.
Trong nhiều tháng, bà đã gây chú ý với công chúng Anh bằng những bức ảnh được tạo dáng chuyên nghiệp, gần như là bản sao các khoảnh khắc của “bà đầm thép” nổi tiếng. Trong một chuyến thăm Moskva hồi đầu tháng 2, bà mặc áo khoác dài và đội mũ lông, giống với hình ảnh thủ tướng Thatcher 35 năm trước.
“Không còn nghi ngờ gì về việc bà Truss thỉnh thoảng tự xây dựng hình ảnh bản thân theo hình mẫu cựu thủ tướng Thatcher. Nhưng trong khi Thatcher có một ý tưởng rõ ràng về những gì bà ấy muốn đất nước đạt được, Truss lại không có cùng tầm nhìn”, David Jeffery, giảng viên chính trị Anh tại Đại học Liverpool, nhận xét.
Bà Truss cam kết cắt giảm thuế 30 tỷ bảng (hơn 34 tỷ USD), tương tự bà Thatcher, người đã giảm thuế thu nhập cá nhân cho người dân Anh vào những năm 1980, và hứa sẽ hành động ngay lập tức nhằm giúp người dân đối phó với khủng hoảng lạm phát do chi phí nhiên liệu tăng cao.
Tuy nhiên, trong mắt nhiều dân Anh, bà không nổi tiếng như thủ tướng Johnson, người từng giữ chức thị trưởng London và viết bài bình luận báo chí, đồng thời là một nhà hùng biện.
Bà Truss từng giữ 6 vị trí bộ trưởng dưới thời ba thủ tướng Anh, trong đó có 11 tháng lãnh đạo Bộ Ngoại giao, nhưng trong các cuộc thăm dò dư luận, nhiều người Anh thừa nhận họ vẫn không biết nhiều về bà.
Được bầu vào quốc hội năm 2010, bà gia nhập chính phủ của đảng Bảo thủ 4 năm sau đó, với vị trí đầu tiên trong nội các là bộ trưởng phụ trách môi trường, thực phẩm và các vấn đề nông thôn dưới thời thủ tướng David Cameron.
Bà tiếp tục phục vụ dưới chính quyền của thủ tướng Theresa May và Johnson với nhiều cương vị khác nhau. Năm 2021, bà được bổ nhiệm làm Ngoại trưởng Anh.
Tuy nhiên, những gì bà Truss thể hiện trên cương vị Ngoại trưởng không thực sự ấn tượng. “Thời kỳ lãnh đạo Bộ Ngoại giao của bà Truss khá bình lặng. Bà từng là một bộ trưởng thương mại quốc tế rất năng động, nhưng lại mờ nhạt với vai trò ngoại trưởng. Sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự tại Ukraine, bà tiếp tục bị lu mờ bởi Thủ tướng Johnson và Bộ trưởng Quốc phòng Ben Wallace”, Jeffery nói.
Ngoài nối tiếp tầm nhìn chính sách của Thatcher, Truss cũng cho thấy bà sẽ kế thừa người tiền nhiệm Johnson, đặc biệt là ở những vấn đề liên quan đến Brexit. Bà được nhiều nhà quan sát đánh giá là một nhà đàm phán cứng rắn và “rất hiếu chiến với EU”.
Nhưng không phải lúc nào Truss cũng là một người Bảo thủ. Có cha mẹ là những người thiên về cánh tả, thời trẻ, bà là thành viên đảng Dân chủ Tự do theo xu hướng ôn hòa. Ở tuổi 19, bà từng kêu gọi hợp pháp hóa cần sa và bãi bỏ chế độ quân chủ ở Anh. Đến năm 1996, bà mới gia nhập đảng Bảo thủ.
Bà là người thiên hữu trong đảng Bảo thủ, có tư tưởng ủng hộ tự do thương mại. Trong cuộc trưng cầu dân ý vào tháng 6/2016 về Brexit, bà đã bỏ phiếu trái ngược với ông Johnson, ủng hộ Anh ở lại với Liên minh châu Âu (EU).
Theo Jeffery, dù bỏ phiếu phản đối Brexit, bà Truss lại mang trong mình nhiệt huyết của một người chuyển từ đảng Dân chủ Tự do sang đảng Bảo thủ và dần trở thành một chính trị gia ủng hộ vững chắc chính sách Anh rời khỏi EU do ông Johnson đề ra.
Khi được hỏi về bước ngoặt của mình, từ người ủng hộ “ở lại” EU sang “rời đi”, Truss nói rằng “các vấn đề kinh tế lớn” giữa Anh và khối vẫn chưa được giải quyết và bà đã “nhìn thấy cơ hội” với Brexit.
Giờ đây, bà tự định vị mình là người ủng hộ Brexit và do đó nhận được hậu thuẫn từ các chính trị gia đi theo con đường này như Bộ trưởng Brexit Jacob Rees-Mogg.
Về cơ bản, bà Truss được cho là người kế thừa cựu thủ tướng Johnson nhiều hơn ông Sunak, Alan Convery, giảng viên cao cấp về chính trị tại Đại học Edinburgh, nhận xét.
“Tôi nghĩ bà ấy sẽ muốn loại bỏ tất cả những sai sót không đáng có từ thời thủ tướng Johnson trong hoạt động của Phố Downing, nhưng vẫn tiếp tục chính sách đối đầu với EU”, Convery cho hay. “Tuy nhiên, nếu bà ấy thực hiện lời hứa cắt giảm thuế, đây sẽ là bước đi xa rời trọng tâm chính sách kinh tế dưới thời ông Johnson”.
